27 Stycznia 1945 wyzwolono obóz Auschwitz. 10 dni wcześniej rozpoczęły się marsze śmierci. 

Marsze Śmierci

Termin "Marsze Śmierci" odnosi się do przerażającej przymusowej ewakuacji więźniów z niemieckich obozów koncentracyjnych. Gdy pod koniec 1944 roku i na początku 1945 roku zbliżała się ofensywa Armii Czerwonej władze nazistowskie postanowiły ewakuować więźniów z różnych niemieckich obozów koncentracyjnych, w tym tych w Polsce. Ich celem było przeniesienie przymusowych pracowników do "bezpiecznych" hitlerowskich obozów. 

Więźniowie, silnie osłabieni przeżyciem brutalnych warunków obozów i wyczerpującej przymusowej pracy, byli zmuszeni do udania się w trudne podróże w ekstremalnych warunkach zimowych do innych obozów w Niemczech. Więźniowie byli zmuszeni do marszu na nieludzkie odległości bez odpowiedniego przygotowania. 

Warunki podczas marszów śmierci były przerażające. Setki więźniów umierało po drodze, źle przygotowani na surową zimową pogodę, często ubrani w podarte ubrania, które nie chroniły przed zimnem. Ich skromne racje żywnościowe składały się z małego kawałka chleba i odrobiny konserwy, ledwo wystarczających na przymusowe marsze. Liczba ofiar była tragicznie wysoka. Nie tylko z powodu z powodu złego stanu więźniów, braku zaopatrzenia, przenikliwego chłodu, ale i z powodu masowych egzekucji przeprowadzanych podczas marszu. Ucieczka była niemal niemożliwa, ponieważ ci, którzy próbowali, często byli rozstrzeliwani przez uzbrojonych strażników. Także pozostawanie w tyle groziło rozstrzelaniem. Wielu z tych, którzy przeżyli marsze śmierci, później zginęło w obozach w głębi rzeszy.

Niektóre z najbardziej brutalnych marszów śmierci miały miejsce z obozów koncentracyjnych takich jak KL Auschwitz-Birkenau, KL Gross-Rosen, KL Stutthof i KL Lublin (Majdanek), przy czym ten ostatni był pierwszym obozem na ziemiach polski, który doświadczył takich marszów. 

Styczeń 1945: Marsz Śmierci z Auschwitz - Największego Nazistowskiego Obozu Koncentracyjnego 

Marsz śmierci z obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, jest jednym z najbardziej znanych. 17 stycznia 1945 r, gdy siły radzieckie zbliżały się do obozu, około 56 000 więźniów zostało wyznaczonych przez strażników SS do opuszczenia KL Auschwitz i jego podobozów. Trasa marszu liczyła około 60 kilometrów, które musiały pokonać kolumny więźniów by dotrzeć do stacji kolejowej we Wodzisławie Śląskim, skąd mieli zostać przewiezieni w wagonach towarowych w głąb Niemiec. Oficjalnie z obozu mieli być wyprowadzeni więźniowie zdolni do pracy. Jednak wielu więźniów Auschwitz, zbyt słabych by przetrwali marsz, w obawie przed egzekucją, desperacko próbowało znaleźć się w kolumnach ewakuacyjnych.  Zima była wyjątkowo zimna i śnieżna, a więźniowie, często ubrani w łachmany, które nie chroniły przed zimnem, nie byli przygotowani na taką podróż. Marsz w takich warunkach pochłonął tysiące żyć więźniów Kl Auschwitz.
Na samej tylko trasie znaleziono ciała około 600 więźniów, a jeszcze więcej zostało zastrzelonych przez strażników SS podczas egzekucji i pochowanych w masowych grobach. Liczba ofiar śmiertelnych wzrosła jeszcze bardziej, gdy więźniowie zostali zmuszeni do podróżowania otwartymi wagonami kolejowymi, gdzie musieli wytrzymać mroźne temperatury w drodze do innych obozów koncentracyjnych. Co najmniej 9 000 więźniów z obozu koncentracyjnego Auschwitz zmarło podczas Marszów Śmierci, a niektórzy badacze uważają, że liczba ta mogła nawet osiągnąć 15 000.

Więźniowie Pozostający w Obozie: 27 stycznia 1945 roku Wyzwolenie Auschwitz-Birkenau

W połowie stycznia 1945 roku Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Od 17 do 21 stycznia około 56 tysięcy więźniów zostało wyprowadzonych z Auschwitz i jego podobozów.

20 stycznia 1945 roku SS wysadziło w powietrze krematoria II i III, a 26 stycznia – na jeden dzień przed przybyciem sił alianckich do kompleksu obozów koncentracyjnych Auschwitz – zniszczono również w pełni operacyjne do tego czasu krematorium V. 23 stycznia barak zwany „Kanada II”, gdzie przechowywano mienie zabrane ofiarom, został podpalony. W tej niepewnej sytuacji około 9 000 pozostałych więźniów, głównie ciężko chorych i wyczerpanych, pozostało w głównym obozie Auschwitz I, Birkenau (Auschwitz II) i w podobozach. Ze względu na swój stan zdrowia nie nadawali się do ewakuacji pieszej, więc SS miało zamiar ich wymordować, zanim dojdzie do wyzwolenia obozu koncentracyjnego. Na szczęście większość z nich uniknęła zagłady dzięki zbiegowi okoliczności.

Pomiędzy wyjściem ostatnich kolumn ewakuacyjnych a przybyciem Armii Radzieckiej SS dokonało masakr w obozie, szczególnie w podobozach: „Fürstengrube” w Wesołej, „Tschechowitz-Vacuum” w Czechowicach i „Blechhammer” w Blachowni Śląskiej, co doprowadziło do śmierci około 700 więźniów, w większości Żydów.

27 stycznia 1945 roku nadzieja na odzyskanie wolności stała się rzeczywistością, gdy wojska radzieckie wyzwoliły około 7 000 ocalałych więźniów. Więźniowie w lepszym stanie fizycznym opuścili obóz i wrócili do swoich rodzin, ale wielu z nich wciąż potrzebowało pomocy medycznej, która niestety nie zawsze była wystarczająca.

Przeszukując teren, żołnierze radzieccy natknęli się na ciała więźniów zastrzelonych przez SS podczas odwrotu z obozu Auschwitz, jak również na osoby, które zmarły z głodu lub z wycieńczenia. To nie były jedyne ślady zbrodni, jakie odkryli, tylko wierzchołek góry lodowej ukrytej za murami obozów zagłady. Na pamiątkę tych wydarzeń, co roku 27 stycznia Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau organizuje Międzynarodowy Dzień Pamięci o Holokauście, na którym corocznie pojawiają się ocalali z Holokaustu, byli więźniowie obozu Auschwitz-Birkenau oraz delegacje państwowe z całego świata.

Pamięć o Holokauście

Marsze śmierci pozostawiły niezatarty ślad w historii, symbolizując skrajne okrucieństwo reżimu nazistowskiego i cierpienie jego ofiar. Te wydarzenia przyczyniły się do ogromnej liczby ofiar Holokaustu i służą jako mroczne przypomnienie o zbrodniach, które miały miejsce podczas II Wojny Światowej.

Oprócz zbliżającej się rocznicy wyzwolenia Auschwitz istnieje również inna okazja do upamiętnienia ofiar - Marsz Żywych, organizowany od 1988 roku. Jest to coroczny program edukacyjny, który przyciąga studentów z całego świata do Polski, gdzie uczą się o Holokauście. Kulminacją tego programu są uroczystości w Oświęcimiu. Marsze odbywają się tradycyjnie według kalendarza żydowskiego w Dniu Pamięci o Holokauście, który zawsze przypada na 27. dzień miesiąca Nisan (odpowiadający marcowi-kwietniowi w kalendarzu gregoriańskim). W tym dniu tysiące uczestników maszeruje w ciszy z Auschwitz do Birkenau.

Młodzi ludzie biorący udział w Marszu Żywych chcą oddać hołd pamięci wszystkich, którzy zostali zamordowani w obozach koncentracyjnych. Nazwa "Marsz Żywych" jest parafrazą "marszów śmierci". W przeciwieństwie do marszów śmierci, które symbolizują ucisk i zagładę, Marsz Żywych ma na celu zademonstrowanie trwania Narodu Żydowskiego, pomimo prób jego eksterminacji przez nazistów.

Marsze śmierci reprezentują mroczny rozdział w historii, pokazując skrajne okrucieństwo reżimu nazistowskiego podczas II Wojny Światowej. Te tragiczne wydarzenia, w których tysiące więźniów były zmuszone do nieludzkich marszów w ekstremalnych warunkach zimowych, często prowadzących do śmierci z wycieńczenia, głodu i egzekucji. Z okazji nadchodzącej rocznicy warto zastanowić się nad tą historią, aby uczcić pamięć ofiar tych zbrodni przeciwko ludzkości i zapobiec zapomnieniu tych przerażających wydarzeń.