Co się stało z Krakowskim ratuszem?

12 maja 2021

Co się stało z Krakowskim ratuszem?
12 maja 2021

Ratusz jest nieodzownym elementem krajobrazu miejskiego - zwłaszcza w miastach historycznych. Jak to możliwe, że miasto o tak dobrze zachowanej architekturze jak Kraków go nie posiada? W tym artykule odkryjemy tajemnicę i wyjaśnimy skomplikowaną historię braku jednego z najważniejszych budynków w Krakowie.

Historia Krakowskiego Urzędu Miejskiego

Lokacja Krakowa nastąpiła 5 czerwca 1257 roku na prawie obowiązującym w idealnym średniowiecznym mieście - Magdeburgu. Jednak przed tą datą Kraków był już dość dużym i bogatym miastem. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z 965 r; jest przedstawiane jako bogate, otoczone lasem miejsce. Jednak pomimo tego, że miasto przez lata się rozrastało, niewiele jest informacji o ratuszu. Wiemy, że był drewniany, który spłonął w 1306 roku. Na jego miejscu na przełomie XIII i XIV wieku wybudowano nowy, murowany budynek. Ratusz był początkowo dwukondygnacyjną, prostokątną konstrukcją z dziedzińcem pośrodku. Kompleks pełnił różne funkcje; w podziemiach znajdowały się kazamaty, z obu stron do budynku przylegał spichlerz i wieża ratuszowa. W późniejszych latach budynek został powiększony o kolejną kondygnację i arkadowy ganek. Dodano również takie dekoracje jak szczyty ze sterczynami i wieżyczki na narożach. Zachowana do dziś wieża ratuszowa powstała w XV wieku. W XVI wieku w budynku mieścił się także arsenał; było to prawdopodobnie spowodowane licznymi konfliktami zbrojnymi, które miały miejsce w tym czasie. Ozdobiono go balkonem opartym na 12 ozdobnych konsolach. W 1702 r. zawalił się i zmiażdżył starających się do niego dostać szwedzkich żołnierzy.
XVIII wiek to czas, kiedy budynek był zarówno mocno zniszczony, jak i odnowiony; w 1782 r. wybudowano nawet kordegardę dla polskiego garnizonu w stylu klasycystycznym.

Od 1795 r. ziemie polskie zostały rozdzielone i przyłączone do trzech państw: Rosji, Prus i Austrii. W tym czasie Polska oficjalnie przestała istnieć jako niepodległe państwo. Przestała się też pojawiać na mapach. Ze względu na burzliwą sytuację polityczną i społeczno-gospodarczą budynki – nawet tak ważne jak ratusz – były oczywiście zaniedbane. Od XVII wieku Kraków zaczął tracić na znaczeniu jako miasto.
Kraków od początku swojego istnienia w X w. (na stałe od 1320 r. do 1596r.,) aż do czasu kiedy to został przeniesiony przez ówczesnego króla do Warszawy, był stolicą kraju. W czasach zaborów miasto było pełne studentów i inteligencji, ale miało niewielkie znaczenie polityczne. Miasto uważano nawet za zacofane i stojące w stagnacji. Gdy w wyniku decyzji Kongresu Wiedeńskiego w 1815 r. utworzono Wolne Miasto Kraków, utworzono także władze wykonawcze. Na ich czele stanął Senat Rządzący. Decyzją rady miejskiej z 1817 r. uchwalono rozbiórkę zrujnowanego przez dziesiątki lat sąsiadującego z ratuszem budynku, w którym niegdyś mieścił się spichlerz. Trzy lata później, w 1820 r. rozpoczęto zadanie. Zostało to jednak zrobione tak źle, że w trakcie tego procesu poważnie ucierpiały mury samego ratusza. W efekcie rozebrano cały budynek. Pozostały tylko piwnice i wieża , które pozostały do ​​dziś.

Prawdziwy powód? Czy wyburzenie Krakowskiego Ratusza nie było przypadkowe?

Choć wyburzenie ratusza uważane jest za fatalny skutek wypadku przy pracy, wiele wskazuje na to, że było to celowe. Przed 1817 r. krążyły głosy o usunięciu wielu średniowiecznych (i nie tylko) budowli jako przestarzałych i oszpecających miasto.
W 1821 r. jeden z senatorów Wolnego Miasta Krakowa wszywał do rozbiórki wieży ratuszowej w krakowskich gazetach. Według jego rozumowania samotna wieża była bezwartościowa i zaburzała widok na Rynek Główny.

Na szczęście w drugiej połowie XIX wieku zaczęto postrzegać zabytkową architekturę nie jako przestarzałą i bezużyteczną, ale godną zachowania. Nawet jeśli nie dla wszystkich są  estetyczne (choć dziś większość ludzi jest zachwycona pięknem stylu gotyckiego), takie budowle są bezcennymi świadkami historii i wreszcie za takie zaczęto je uważać.

Wieża Ratuszowa od strony ulicy Grodzkiej, po prawej Sukiennice na Rynku Głównym w Krakowie

Co pozostało z Krakowskiego ratusza?

Jak wspomniano powyżej, z ratusza pozostały jedynie wieża i piwnice. Jednak nawet po zburzeniu samego budynku przetrwała warownia (odwach) przylegająca do wieży ratuszowej, która została nawet rozbudowana w 1829 r. Niestety w czasie II wojny światowej była użytkowana przez hitlerowców, przez co zaczęła być tak źle kojarzona przez krakowian, że postanowiono ją zburzyć w 1946 roku.

Wieża została odnowiona na początku lat 60. XX wieku. Obecnie mieści się w niej  Muzeum Krakowa. Jest otwarte od kwietnia do września i jest pięknym punktem widokowym, z którego można podziwiać całe stare miasto

Większość piwnic została zasypana podczas niszczenia ratusza - na szczęście - również w latach 60-tych  zostały one wykopane i oczyszczone. Od tego czasu były używane przez teatr satyryczny; a obecnie działa tam podziemna scena Teatru Ludowego zwana Sceną pod Ratuszem.

Nowy Ratusz. Perfekcyjne plany na komunistyczną modłę.

Kiedy po 1945 roku zaczął się rozwijać nowy system polityczny, komunizm, władze zamierzały zbudować nowe, idealne miasto - Nową Hutę. Chcieli stworzyć miasto deklasujące Kraków, który w XX wieku odzyskał swoją potęgę i znaczenie. Reżim komunistyczny z zasady odrzucał wszystko, co symbolizował Kraków, który był przecież domem królów - arystokrację, bogatą historię walki niepodległościowe, sferę intelektualną i artystyczną. Nowa Huta została zaplanowana przez przedwojennych architektów i urbanistów jeszcze przed rozpoczęciem budowy; dzięki temu uzyskano regularny, logiczny i spójny stylistycznie układ urbanistyczny. Według zachowanych planów planowano także budowę nowego ratusza. W latach 1954-7, po śmierci Stalina i buntach robotniczych, miała miejsce tzw. odwilż chruszczowowska. W tym czasie we wszystkich krajach Związku Radzieckiego wprowadzono znaczące zmiany; zmieniły się również cele miejskie. W 1956 r. wstrzymano budowę Nowej Huty; nie wybudowano ratusza, który był jednym z największych niezrealizowanych projektów. Ponadto w 1951 r. Nowa Huta została włączona do Krakowa; nadal miała stać się najważniejszą dzielnicą, jednak budowa kompleksu administracyjnego nie była już konieczna. Po odwilży zmieniły się również wymagania estetyczne; Nowa Huta została więc ukończona w pośpiechu, w sposób zgodny z planami, ale bez realizacji większych projektów.

Makieta Nowej Huty Fot.: Miastoprojekt – Kraków – Wojciech Łoziński, ze zbiorów Arkadiusza Sitarskiego

Chociaż istnieje również ratusz wybudowany dla miasta Kazimierz (zanim stał się on częścią Krakowa), to ponad 100 lat temu został przekształcony w Muzeum Etnologiczne.

W dzisiejszych czasach nie ma potrzeby budowania kolejnego takiego budynku; przez tak długi czas bez ratusza udało nam się wszystko dobrze zorganizować, a gotycka wieża pełni inne funkcje i na co dzień z radością podziwiamy jej piękno.

Wstecz

Dodaj komentarz

Proszę wpisać komentarz
Proszę wpisać swoje imię
 

Dlaczego my?

Od 14 lat działamy na rynku Krakowskiej turystyki, w tym czasie obsłużyliśmy już ponad milion klientów! To doświadczenie pozwoliło nam stworzyć zorganizowany zespół, który codzienniedba, by nasze wycieczki były dopracowane w najmniejszym szczególe.
Dzięki ścisłej współpracy z podmiotami turystycznymi jesteśmy w stanie dostarczyć naszym klientom profesjonalnie przygotowane wycieczki prowadzone przez doświadczonych przewodników, którzy z pasją dzielą się rozległą wiedzą na temat Krakowa oraz najbardziej cennych obiektów w okolicy — Auschwitz-Birkenau oraz Kopalni Soli w Wieliczce. Specjalizujemy się również w organizacji wyjazdów premium. Prywatnego zwiedzania najpiękniejszych zakątków małopolski. Z przyjemnością zorganizujemy twój dzień w Zakopanem, Pieninach bądź Częstochowie.Realizujemy także transfery lotniskowe oraz inne usługi z zakresu transportu osób. Dzięki nowoczesnej flocie zapewniamy maksymalny komfort w czasie przejazdu. Każdy z naszych pracowników bez problemu komunikuje się w języku angielskim. Korzystamy z nowoczesnych systemów rezerwacyjnych, nad którymi stale czuwa nasz doświadczony zespół dyspozytorów. Codziennie dokładamy wszelkich starań by klienci, którzy nam zaufali cieszyli się najwyższą jakością świadczonych usług.

Loading...